2023 İlk Çeyrek Bütçe Açığı: Ekonomik Kırılganlık ve Belirsizlikler

2023 yılının ilk çeyreğinde merkezi yönetim bütçesi 711 milyar lira açık verdi. Kamu harcamaları ve borç yükü, ekonomik belirsizlikleri artırdı. Bütçe açığının etkileri, enflasyon ve güven kaybı olarak kendini gösteriyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın verilerine göre, mart ayında merkezi yönetim bütçe harcamaları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 48,3 artışla 1 trilyon 27,7 milyar liraya ulaştı. Bütçe gelirleri ise yüzde 58,4 artışla 766,3 milyar lirada kaldı ve bu durum 261,5 milyar lira açık verilmesine neden oldu.

Mart ayında faiz dışı bütçe harcamaları yüzde 40,2 artışla 866,5 milyar lira olurken, faiz ödemeleri yüzde 116,3'lük bir artışla 161,2 milyar lirayı buldu. Devletin görevleri gereği tüm alanlara yaptığı harcamanın yaklaşık beşte biri kadar bir kaynağı faiz yuttu. Faiz dışı bütçe dengesi ise 100,2 milyar lira açık verdi. Üç aylık faiz ödemesi 463,9 milyar lira olarak gerçekleşti.

Ekonomik Göstergelerdeki Değişim

Ocak-mart dönemi itibarıyla bütçe harcamaları yüzde 45 artışla 3 trilyon 117,6 milyar lira, bütçe gelirleri ise yüzde 47 artışla 2 trilyon 406,8 milyar lira oldu. İlk çeyrekte bütçe açığı yüzde 38,4 büyüyerek 710,8 milyar liraya ulaştı. Üç ayda elde edilen bütçe gelirleri ile toplam bütçe giderlerinin ancak yüzde 77,2'si karşılanabildi. Bu durum, kamu maliyesinde ciddi bir sıkıntının işareti olarak değerlendiriliyor.

Ocak-mart dönemindeki bütçe giderlerinin 2 trilyon 653,6 milyar lirasını geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 39,7 artan faiz dışı harcamalar oluşturdu. Aynı dönemde 463,9 milyar liralık faiz ödendi. Faiz ödemeleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 85,2 ile hızlı bir artış kaydetti. Toplam bütçe giderleri içinde faizin geçen yıl ilk üç ayda yüzde 11,6 olan payı bu yıl yüzde 14,9'a ulaştı.

Bütçe Açığının Ekonomiye Etkileri

Bütçe açığının ekonomik etkilerinin başında artan borç yükü geliyor. Açık büyümeye devam ettikçe borç yükü de artıyor. Açığı kapatmak için sürekli borçlanmaya ihtiyaç duyan devletin sırtına giderek daha yüksek faiz yükü biniyor. Bu durum, mali istikrarsızlık sarmalına neden oluyor. Devletin asli hizmetleri için gerekli harcamaların önüne geçebiliyor; altyapı, eğitim ve sağlık gibi önemli alanlara yatırım olanaklarını sınırlıyor.

Biriken borç yükü, ödemekten sorumlu olacakları için gelecek nesiller üzerinde de baskı yaratıyor. Bütçe açıklarının bir diğer olumsuz sonucu da enflasyon. Açığı borçla finanse etme yöntemi, ekonomideki para arzını artırıyor. Artan para arzı ile para biriminin değeri düştüğü için fiyatlar yükseliyor. Bu da bireylerin satın alma gücünü aşındırıyor ve ekonomik istikrarı zorlaştırıyor.

Sonuç ve Gelecek Beklentileri

2025-2027 Orta Vadeli Program’da (OVP), bu yılın tümünde 1 trilyon 930,7 milyar lira düzeyinde bir merkezi yönetim bütçe açığı öngörülüyor. Son bir yılda bütçe harcamaları 11 trilyon 743,9 milyar, bütçe gelirleri 9 trilyon 440,4 milyar ve bütçe açığı 2 trilyon 303,5 milyar lira olarak gerçekleşti. Bu durum, kamu maliyesinin sürdürülebilirliği açısından ciddi bir tehdit oluşturuyor.

Son bir yılda 1 trilyon 483,9 milyar liralık faiz ödendi. 10 trilyon 260 milyar lira tutarında faiz dışı harcama gerçekleştirildi. Faiz dışı denge 819,6 milyar lira açık verdi. Bu veriler, kamu maliyesindeki dengesizliklerin ve bütçe açıklarının önümüzdeki dönemde daha fazla sorun yaratabileceğini gösteriyor.